Voorbereiden op NIS2: Essentiële Stappen voor KMO-ondernemingen

Cybersecurity incidenten kosten Europese KMO-bedrijven jaarlijks miljarden euro's. Deze groeiende dreiging heeft geleid tot de introductie van de NIS2-richtlijn, een nieuwe Europese wetgeving die de digitale weerbaarheid van organisaties moet versterken.

De NIS2-richtlijn brengt belangrijke veranderingen met zich mee voor MKB-bedrijven in verschillende sectoren. Deze wetgeving stelt nieuwe eisen aan cybersecurity maatregelen en incident rapportage. Voor veel bedrijven betekent dit een significante aanpassing van hun huidige beveiligingsaanpak.

Deze gids biedt een praktisch stappenplan voor KMO-bedrijven om zich voor te bereiden op de NIS2-implementatie. Van het bepalen van de toepasselijkheid en het uitvoeren van risico-analyses tot het ontwikkelen van een kosteneffectief actieplan - alle essentiële aspecten worden behandeld om compliance te waarborgen.

NIS2 Impact op KMO-bedrijven

De NIS2-richtlijn introduceert nieuwe cybersecurity vereisten voor middelgrote en grote ondernemingen in kritieke sectoren. Deze wetgeving heeft een aanzienlijke impact op het Nederlandse bedrijfsleven, met name voor MKB-bedrijven die binnen de scope vallen.

Criteria voor NIS2-toepasselijkheid

De toepasselijkheid van NIS2 wordt bepaald door drie hoofdcriteria. Bedrijven vallen onder de richtlijn wanneer ze meer dan 50 werknemers hebben én een jaaromzet of balanstotaal van meer dan 10 miljoen euro [1]. Daarnaast moeten ze actief zijn in één van de kritieke sectoren zoals energie, transport, gezondheidszorg, digitale infrastructuur of financiële dienstverlening.

Verschil tussen essentiële en belangrijke entiteiten

NIS2 maakt onderscheid tussen twee typen entiteiten:

Type Entiteit Kenmerken Toezicht

• Essentiële entiteiten: meer dan 250 medewerkers, meer dan €50M omzet [2]
  Toezicht: proactief en intensief

• Belangrijke entiteiten: 50-250 medewerkers, €10M-€50M omzet [2]
  Toezicht: reactief na incidenten

Voor essentiële entiteiten gelden strengere boetes tot €10 miljoen of 2% van de wereldwijde jaaromzet [3]. Belangrijke entiteiten riskeren boetes tot €7 miljoen of 1,4% van de jaaromzet [3].

Tijdlijn en deadlines voor implementatie

De implementatie van NIS2 volgt een strak tijdschema:

• 17 oktober 2024: Deadline voor lidstaten om nationale wetgeving aan te passen [4]

• 18 oktober 2024: Start van de toepassing van NIS2-maatregelen [4]

• 18 april 2026: Uiterste datum voor essentiële entiteiten om eerste verplichte conformiteitsbeoordelingen af te ronden [5]

• 18 april 2027: Deadline voor het behalen van CyFun® of ISO/IEC 27001 certificering voor essentiële entiteiten [5]

Praktische Voorbereidingsstappen

Voor een effectieve implementatie van de NIS2-richtlijn is een systematische aanpak essentieel. Organisaties dienen een gestructureerd proces te volgen om aan alle vereisten te voldoen.

Risico-inventarisatie uitvoeren

Een grondige risicobeoordeling vormt de basis voor NIS2-compliance. Uit onderzoek blijkt dat slechts 27% van de kleine ondernemingen een ICT-beveiligingsbeleid heeft, tegenover 51% van de middelgrote bedrijven [6]. Een effectieve risico-inventarisatie moet zich richten op:

• Identificatie van kritieke bedrijfsmiddelen en systemen

• Evaluatie van potentiële dreigingen en kwetsbaarheden

• Analyse van mogelijke impact op bedrijfsprocessen

• Beoordeling van bestaande beveiligingsmaatregelen

Gap-analyse huidige beveiliging

De gap-analyse vergelijkt de huidige beveiligingsmaatregelen met de NIS2-vereisten. Deze analyse moet systematisch worden uitgevoerd volgens onderstaande componenten:

Component

Aandachtspunten

Technische maatregelen

Netwerkbeveiliging, toegangscontrole

Organisatorische processen

Incidentrespons, crisismanagement

Documentatie

Beleid, procedures, protocollen

Supply chain security

Leveranciersrisico's, third-party management

Actieplan ontwikkelen

Op basis van de gap-analyse moet een gedetailleerd actieplan worden opgesteld. Dit plan dient prioriteiten te stellen en concrete maatregelen te definiëren. Organisaties moeten kunnen aantonen dat ze systematisch cyberdreigingen monitoren en aanpakken [7]. Het actieplan moet zich richten op:

1. Implementatie van technische beveiligingsmaatregelen

2. Ontwikkeling van incidentrespons procedures

3. Opzetten van backup- en disaster recovery plannen

4. Training en bewustwording van medewerkers

Organisaties moeten gedetailleerde documentatie bijhouden van alle cybersecurity-activiteiten, waaronder risicobeoordelingen, incidentresponsplannen en implementatie van beveiligingsmaatregelen [8]. Dit is cruciaal voor het aantonen van NIS2-compliance bij toekomstige audits.

Kosteneffectieve Implementatie

Het implementeren van de NIS2-richtlijn brengt significante financiële implicaties met zich mee voor MKB-bedrijven. Een strategische aanpak is essentieel om de kosten beheersbaar te houden.

Budgetplanning voor compliance

Onderzoek toont aan dat organisaties hun ICT-beveiligingsuitgaven moeten verhogen met 12% tot 22% om aan de NIS2-vereisten te voldoen [6]. Voor veel bedrijven vormt dit een aanzienlijke investering, waarbij 95% van de organisaties budget moet herverdelen uit andere bedrijfsonderdelen [9]. De belangrijkste kostenposten zijn:

Kostenpost

Percentage bedrijven

Risicomanagement

34%

Werving

30%

Crisismanagement

29%

Noodreserves

25%

Prioritering van maatregelen

Een effectieve implementatie vereist een gefaseerde aanpak waarbij maatregelen worden geprioriteerd op basis van:

• Kritieke bedrijfsprocessen en data

• Huidige beveiligingsniveau

• Beschikbare resources en expertise

• Impact op bedrijfscontinuïteit

Subsidie- en ondersteuningsopties

Er zijn diverse subsidiemogelijkheden beschikbaar om de financiële impact te verzachten. Zo kunnen Belgische MKB-bedrijven aanspraak maken op:

• Consultancy bonus: 40% tot 60% van de advieskosten [10]

• Training bonus: 40% tot 70% vergoeding voor security awareness training [10]

• Cyber Security Cheques: Voor security audits en diagnoses [10]

Oostenrijkse bedrijven kunnen tot 40% van de implementatiekosten of maximaal €10.000 vergoed krijgen via het Cyber Security Cheques programma [11]. Vergelijkbare programma's worden in andere EU-lidstaten uitgerold om MKB-bedrijven te ondersteunen bij hun NIS2-compliance traject.

Medewerkers Voorbereiden

Een effectieve voorbereiding van medewerkers vormt de ruggengraat van succesvolle NIS2-implementatie. De richtlijn stelt specifieke eisen aan training en bewustwording van personeel op alle niveaus.

Security awareness training

De NIS2-richtlijn vereist dat zowel het management als alle medewerkers regelmatig cybersecurity training volgen [12]. Het management moet specifieke training ondergaan om:

• Risico's adequaat te identificeren

• Cybersecurity praktijken te beoordelen

• Impact op dienstverlening te evalueren

Organisaties moeten een doorlopend trainingsprogramma implementeren dat medewerkers voorbereidt op actuele cyberdreigingen [13]. Dit programma dient regelmatig geüpdatet te worden om nieuwe dreigingen en beveiligingsmaatregelen te incorporeren.

Incidentrespons procedures

De richtlijn schrijft strikte meldingstermijnen voor bij significante incidenten:

Tijdslijn

Vereiste actie

24 uur

Eerste waarschuwing en preliminaire analyse [12]

72 uur

Volledige incidentmelding met impactanalyse [12]

1 maand

Eindrapport met complete evaluatie [12]

Organisaties moeten hun medewerkers trainen in het herkennen en melden van incidenten volgens deze tijdlijnen. Het is cruciaal dat elk personeelslid weet welke stappen te ondernemen bij een vermoedelijk beveiligingsincident.

Documentatie en protocollen

Een gedegen documentatiesysteem is essentieel voor NIS2-compliance. Organisaties moeten de volgende elementen vastleggen:

• Trainingsplannen en -resultaten

• Incidentrespons procedures

• Beveiligingsprotocollen

• Risicobeheermaatregelen

Het management moet deze documentatie goedkeuren en regelmatig evalueren [14]. Bovendien moeten organisaties aantonen dat ze beschikken over effectieve mechanismen voor het beoordelen van cybersecurity risicomanagement praktijken [15].

Conclus

NIS2 brengt fundamentele veranderingen voor MKB-bedrijven die binnen de gestelde criteria vallen. Deze richtlijn vraagt een grondige voorbereiding op verschillende niveaus - van risico-inventarisatie tot medewerkerstraining.

Succesvolle implementatie steunt op drie pijlers:

• Systematische risicobeoordeling en gap-analyse

• Kosteneffectieve uitvoering met gebruik van beschikbare subsidies

• Doorlopende training en bewustwording van medewerkers

Deze elementen vormen samen een stevig fundament voor cybersecurity compliance. Bedrijven die nu starten met hun voorbereidingen, kunnen tijdig aan alle vereisten voldoen en boetes vermijden. Ondernemingen kunnen contact opnemen met Mr. Franklin indien ze hulp willen om hun onderneming in overeenstemming met de NIS2 te brengen.

De deadline van oktober 2024 nadert snel. MKB-bedrijven die proactief handelen en een gedegen implementatieplan ontwikkelen, zetten niet alleen stappen richting compliance - zij bouwen ook aan een sterkere digitale weerbaarheid voor de toekomst.

Referenties

[1] - https://www.sharp.eu/news-and-events/blog/what-european-smes-need-to-know-about-the-nis2-directive
[2] - https://www.puppet.com/blog/nis2
[3] - https://secomea.com/nis2/nis2-scope-essential-important-entity/
[4] - https://www.nis-2-directive.com/
[5] - http://atwork.safeonweb.be/nis2
[6] - https://www.medialaws.eu/rivista/the-new-nis-ii-directive-and-its-impact-on-small-and-medium-enterprises-smes-initial-considerations/
[7] - https://www.nnit.com/our-solutions/cybersecurity/regulatory-cyber-compliance/cybersecurity-how-to-prepare-for-the-nis2-directive/
[8] - https://www.letsbloom.io/blog/8-step-nis2-checklist-to-help-you-prepare-for-the-upcoming-directive/
[9] - https://www.infosecurity-magazine.com/news/nis2-compliance-strain-budgets/
[10] - http://atwork.safeonweb.be/tools-resources/cybersecurity-subsidies
[11] - https://www.ikarussecurity.com/en/security-news-en/cyber-security-schecks-2023-funding-for-nis2-affected-smes/
[12] - https://www.ey.com/en_be/insights/cybersecurity/how-to-prepare-for-the-nis2-directive
[13] - https://www.sympa.com/resources/blog/nis2-compliance-explained
[14] - https://ccb.belgium.be/en/nis2/obligations
[15] - https://www.syteca.com/en/blog/best-practices-for-nis2-compliance